7 listopada 2010 W poszukiwania pępka Europy
Spotkanie w Muzeum Narodowym zdominowała wczoraj dyskusja na temat tego, kim jest tak naprawdę Środkowoeuropejczyk i czy używanie takich określeń ma w ogóle sens? czy istnieje specyficzna dla tej części Europy tożsamość, a jeśli tak, to co ją determinuje? co daje wielokulturowość i wreszcie gdzie znajduje się ów mityczny pępek kontynentu? Na te i inne pytania starali się odpowiedzieć znakomici goście z Ukrainy , Słowenii i Węgier: Jurij Andruchowycz, Aleš Debeljak i László Krasznahorkai. Spotkanie poprowadził Krzysztofa Vargi. Obraz Kiefera „Das Haar”, który towarzyszył piątkowym wydarzeniom w Muzeum Narodowym – wczoraj w świetle nowych dyskusji uruchamiał szereg innych kontekstów i pytań.
Autor „Ciemnego nieba Ameryki“ - Aleš Debeljak podkreślał, że wschodnia granica Europy jest elastyczna. „Jest wynikiem postrzegania”- mówił. „Ja się czuję nie tylko Słoweńcem. Mówią przeze mnie inne opowieści”. Sporą część dyskusji zajęła również kwestia „geografii literackiej” – tego jak miejsce determinuje specyfikę postrzegania świata zauważalną w tekstach literackich, filmach, kulturze danego kraju. Andruchowycz zauważał, iż „świadomość istnienia literatury ukraińskiej jest bardzo słaba”. Jedną z przyczyn, które wymienił, było m. in. dziedzictwo bliskiej literatury rosyjskiej. Radykalne dość stanowisko na temat Węgier prezentował autor „Melancholii sprzeciwu” László Krasznahorkai: „Nie jestem w stanie być dumny z tego, że żyję wśród wariatów”.
Obszerna część dyskusji skoncentrowała się na próbie udzielenia odpowiedzi na pytanie o to, gdzie znajduje się „pępek Europy”, czy jest to miejsce geograficzne czy symboliczne. Andruchowicz przypomniał w tym miejscu film polskiego dokumentalisty Stanisława Muchy pt. „In der Mitte” opowiadającego się o istnieniu ponad 70 miejsc, których mieszkańcy uznają, że tam właśnie znajduje się centrum naszego kontynentu. Jest wśród nich – jak przypominał ukraiński twórca – również austriackie miasteczko Braunau, w którym w 1889 roku urodził się Hitler.
Dyskutanci podjęli również temat przyszłości idei integracji europejskiej podkreślając jej powierzchowny charakter: „Czym ma być wspólnota europejska?” – pytał Varga. „Bankomatem, z któego jedynie będziemy wyciągać pieniądze?”. Węgierski twórca zwracał uwagę, że istnieje na kontynencie „strach przed jedną wspólną ideą jednoczącą, bo szybko okazałaby się ona totalitaryzmem, którego działanie już poznaliśmy”.
Kongres Książki: Krocząc między światami. Przenikanie literatury i gier. Spotkanie z Mikołajem Kołyszką, Anną Mazur i Radkiem Rakiem 4 maja 2023
Poznaj Wydawniczy Znak Jakości 24 kwietnia 2023
Conrad po godzinach: Miasto bajka. Wiele historii Kaliningradu. Spotkanie z Pauliną Siegień 28 marca 2023