Podsumowanie Roku Conrada

Rok 2017 dobiegł końca, a wraz z nim krakowskie obchody 160. rocznicy urodzin Josepha Conrada. Program „Śladami Conrada” przybliżający sylwetkę jednego z najważniejszych przedstawicieli światowej literatury i jego związków z Polską oraz z Krakowem przygotowało Krakowskie Biuro Festiwalowe w ramach programu Kraków Miasto Literatury UNESCO. Ważność tekstów Josepha Conrada do dziś nie straciła na aktualności, a jego śladów w Królewskim Mieście jest więcej niż można by się spodziewać.

Motywem przewodnim Roku Conrada była podróż jako droga życiowa pisarza. Autor „Jądra ciemności” przebywał w Krakowie w ciągu swojego życia dwukrotnie: w latach 1869–1874 i w roku 1914. Najpierw, po przeprowadzeniu się tego miasta z ojcem, Apollem Korzeniowskim, w Krakowie wychowywał się, uczył i wkraczał w świat kultury. Stąd wyruszył w świat, by zostać marynarzem, aby po dwudziestu latach żeglugi morskiej wypłynąć na szerokie wody światowej literatury. Conrad po czterdziestoletniej nieobecności odwiedził Kraków w dzień wybuchu I wojny światowej, już jako twórca o uznanej sławie.  Uczestnicy wydarzeń i akcji organizowanych w ramach krakowskich obchodów mieli zatem okazję podążać jego śladami nie tylko poprzez teksty, prezentację twórczości, dyskusje i poznawanie tekstów kultury, które wchodzą z nią w dialog, ale i jak najdosłowniej, w samej przestrzeni miejskiej.

Dla początkujących pisarzy Joseph Conrad może być wielką inspiracją na wielu polach, m.in. jako prekursor nowoczesnej powieści kryminalnej (zwłaszcza poprzez jedną z najbardziej znanych swoich powieści – „Tajnego agenta”) – stąd pomysł na conradowską edycję Kursu Kreatywnego Pisania i warsztatów. Ich uczestnicy sprawdzili się w tym roku właśnie w powieści kryminalnej, podczas których gościem byli pisarz Mariusz Czubaj i redaktor wydawnictwa W.A.B. Filip Modrzejewski. W ramach Roku Conrada odbyły się również warsztaty reportersko-podróżnicze, inspirowane podróżniczo-marynistycznym nurtem twórczości autora „Tajfunu”. Prowadzącymi byli Marcin Kącki i Dariusz Rosiak – dziennikarze, reporterzy, czołowi przedstawiciele polskich gatunków non-fiction.

Jednym z głównych wydarzeń Roku było słuchowisko „Serce ciemności” z udziałem Jana Nowickiego i Jerzego Treli, stworzone przez Krakowskie Biuro Festiwalowe i Radio Kraków. Słuchowisko powstało na podstawie głośnego spolszczenia powieści Conrada dokonanego przez Jacka Dukaja i opublikowanego przez Wydawnictwo Literackie. Reżyserii „Serca ciemności” podjęła się jedna z najzdolniejszych reżyserek młodego pokolenia, czyli Małgorzata Warsicka, a oryginalną muzykę wykonaną na żywo podczas premiery skomponował twórca muzyki instrumentalnej, wokalnej i teatralnej Karol Nepelski.

Rok Conrada obfitował też w wydarzenia edukacyjne, przeznaczone dla różnych grup wiekowych. Należał cykl warsztatów dla dzieci podczas, których poznawały fascynujący życiorys Josepha Conrada – wybitnego pisarza, dzielnego podróżnika, łowcę przygód i obieżyświata. Warsztaty prowadzili m.in. Joanna Rusinek, Anita Andrzejewska, Andrzej Pilichowski-Ragno, Anna Kaszuba-Dębska. Do młodzieży szkolnej zaadresowana była propozycja 25 lekcji czytania organizowanych w miastach całej Polski wraz z Fundacją Tygodnika Powszechnego. Były to pozalekcyjne spotkania z literatura, zachęcające licealistów do uważnej lektury twórczości Conrada i  krytycznego myślenia. Poprowadzili je dla młodzieży m.in. tak wybitni humaniści jak Agata Bielik-Robson, Grzegorz Jankowicz, Inga Iwasiów, Michał Olszewski, Piotr Paziński, Paweł Panas, Maciej Świerkocki czy Jerzy Jarniewicz.

Ważnym punktem obchodów stała się kolejna, 9. już edycja Festiwalu Conrada, odbywająca się pod hasłem „Niepokój”. Po raz kolejny światło latarni conradowskiej rozświetliło Rynek Główny, a podczas spotkań nie zabrakło dyskusji o twórczości patrona wydarzenia, w tym niezwykle ważne spotkanie, inaugurujące festiwal, w którym udział wzięli tłumacze Conrada oraz Jacek Dukaj, którego „Serce ciemności” miało swoja premierę na festiwalu . W programie obchodów znalazło się również pasmo filmów nawiązujących do życia i twórczości Conrada. W Kinie Pod Baranami widzowie mieli okazję obejrzeć m.in. filmy Andrzeja Wajdy, Francisa Forda Coppoli i Ridleya Scotta, razem z wprowadzeniami specjalistów.

Ogromnym zainteresowaniem cieszyły się także spacery literackie. Mieszkańcy Krakowa i turyści odkrywali w towarzystwie ekspertów ślady obecności Conrada oraz miejsca jego upamiętnienia, takie jak mieszkanie przy ul. Poselskiej, w miejscu którego obecnie znajduje się tablica pamiątkowa, Grand Hotel, gdzie pisarz zatrzymał się z rodziną podczas krótkiej podróży do Polski w 1914 r., czy poświęcona mu ławka na Plantach. Oprócz tego zorganizowano 10 specjalnych spacerów dla szkół, w których mogły wziąć udział klasy.

Dzięki Ośrodkowi Dokumentacji i Badania Twórczości Josepha Conrada, na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego odbyła się ogólnopolska interdyscyplinarna konferencja naukowa „Conrad i (pop)teksty”. W jej trakcie, w gronie wybitnych badaczy, literaturoznawców, krytyków i studentów, dyskutowano o związkach Conrada i kultury popularnej. Kontynuacją konferencji było grudniowe spotkanie-panel dyskusyjny, skierowany do szerokiego grona odbiorców.

Częścią obchodów były także nowe publikacje książkowe pod patronatem Krakowa Miasta Literatury UNESCO. Należała do nich literaturoznawcza monografia „Konwencje, stereotypy, złudzenia. Relacje kobiet i mężczyzn w prozie Josepha Conrada” (Universitas) autorstwa Moniki Malessy-Drohomireckiej – a premierze książki towarzyszyła dyskusja z autorką. Patronatem została objęta także książka Oddać sprawiedliwość widzialnemu światu. Eseje o twórczości Josepha Conrada (Narodowe Centrum Kultury) oraz komiksy: adaptacja „Jądra ciemności” Catherine Anyango & Davida Mairowitza (Lokator) i „Kongo” Toma Tirabosco i Christiana Perrissina w tłumaczeniu Magdy Heydel w tłumaczeniu Krzysztofa Umińskiego  (Kultura Gniewu). Autorzy tych dzieł gościli na Festiwalu Conrada jako paneliści.

Obchody Roku Conrada to również niepowtarzalna seria gadżetów literackich, z projektami graficznymi stworzonymi przez Mateusza Kołka, krakowskiego grafika, ilustratora i komiksiarza. Były to m.in. plakaty, kubki, skarpetki, zakładki do książek, notesy, znaczki pocztowe czy kreatywna ulotka w kształcie statku, prezentująca związki Conrada z Krakowem i jego życiorys.

Wiele ciekawych projektów pozwoliło też literaturze mocniej zaistnieć w przestrzeni miejskiej. Dzięki współpracy z firmą AMS i Muzeum Narodowym w Krakowie przez cały rok przy Muzeum Manggha pasażerowie komunikacji miejskiej mogli korzystać z multimedialnego przystanku literackiego, na którym Joseph Conrad spogląda w bezkres afrykańskiej dżungli. W grudniu został odsłonięty mural dedykowany pisarzowi, wykonany przez Artura Wabika, krakowskiego artystę ulicznego, wpisujący się w krajobraz poprzemysłowej dzielnicy Zabłocie (przy ul. Zabłocie 11). Pod koniec roku przez cały miesiąc miała miejsce także wystawa przed Pawilonem Wyspiańskiego przy pl. Wszystkich Świętych, dzięki której spacerowicze mogli dowiedzieć się interesujących faktów o twórczości i życiu polskiego pisarza.

Niezwykle istotnym elementem działań Krakowa Miasta Literatury UNESCO wokół Conrada były też działania medialne. Przedstawiciele KMLU uczestniczyli w cyklu audycji radiowych przygotowanych przez Program Trzeci Polskiego Radia, czy w conradowskiej edycji „Tygodnika Kulturalnego” przygotowanego przez TVP Kultura. Zwieńczeniem tych działań był conradowski numer Gazety Wyborczej, który ukazał się w dzień urodzin autora „Jądra ciemności”.

Całoroczny program krakowskich obchodów został zrealizowany dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.