14 stycznia 2014 Rok 2013 w Mieście Literatury UNESCO

Rok 2013 dla literackiego Krakowa oznaczał przede wszystkim przyznanie prestiżowego tytułu Miasta Literatury UNESCO. 21 października, po blisko trzech latach starań Kraków przyjęto do sieci miast kreatywnych w dziedzinie literatury jako siódme miasto świata. W tym prestiżowym i wąskim gronie (Edynburg, Melbourne, Iowa City, Dublin, Reykjavik, Norwich) Kraków jest drugim obok Reykjavíku miastem nieanglojęzycznym i pierwszym w Europie kontynentalnej. Mieszkańcy Krakowa i turyści przyjęli ten fakt entuzjastycznie, a na płycie krakowskiego Rynku powstał ułożony z blisko półtorametrowych liter interaktywny napis: Kraków Miasto Literatury UNESCO.

Uwaga międzynarodowej społeczności literackiej skupiła się na Krakowie już w pierwszej części roku. W połowie maja (14-17.05) w ramach konferencji Writing Freedom | Pisząc Wolność pod Wawel zawitało blisko dwustu gości z 50 krajów, głównie przedstawicieli międzynarodowych instytucji ICORN i PEN International WiPC oraz twórców dotkniętych prześladowaniami ze względu na ich działalność literacką. Przypominamy, że od przystąpienia do ICORN (Międzynarodowej Sieci Miast Pisarzy Uchodźców) w 2011 roku, Miasto Kraków gościło w Willi Decjusza deportowaną z Norwegii Osetynkę Marie Amelie, egipskiego blogera Kareema Amera, a w 2013 r. prześladowanego pisarza i wydawcę z Iranu Mostafę Zamaninija.

Ten ważny kongres organizowany w ramach programu Reading Małopolska połączył się z 3. Festiwalem Miłosza (16-19 maja). Kraków odwiedziło w tym czasie wielu wybitnych pisarzy i intelektualistów m.in. Gary Snyder, Michael Krüger, Norman Davies, Duo Duo, Mark Danner, Juan Gelman, Philip Levine, Richard Lourie, Anthony Miłosz, Sjón, Tomaz Salamun, Lew Rubinstein czy Wiera Burłak. Nie mogło zabraknąć także wielu znakomitych gości z Polski, wśród nich Julia Hartwig, Justyna Bargielska, Stefan Chwin i Adam Zagajewski. Przy okazji festiwalu wydano premierowe tomiki poetyckie siedmiorga festiwalowych autorów, a także od lat wyczekiwaną antologię poezji rosyjskiej Wdrapałem się na piedestał pod red. Jerzego Czecha. Jeszcze na początku roku (18 stycznia) Andrzej Franaszek, autor biografii Czesława Miłosza, która miała premierę podczas poprzedniej edycji festiwalu, został wyróżniony prestiżową Nagrodą im. Kazimierza Wyki, przyznawaną za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej.

Także na festiwalu odbyła się premiera filmu Widok Krakowa w reż. Magdaleny Piekorz. Jego głównym bohaterem był literacki Kraków, a szczególnym przewodnikiem po Mieście Literatury i wspomnień - Adam Zagajewski, jeden z najwybitniejszych współczesnych poetów, tłumaczy literatury i eseistów, uhonorowany w zeszłym roku prestiżową nagrodą literacką Zhongkun, nazywaną „Chińskim Noblem”. To film niezwykle nastrojowy, pełen archiwaliów i wspomnień samego poety o dawnych mistrzach i kolegach po piórze. Niezwykłą atmosferę podkreślają na ekranie znakomite zdjęcia Marcina Koszałki.

W czerwcu Kraków wciąż tętnił literaturą i rozbrzmiewał mnogością języków. Wybitni literaci z całego świata (m.in. Durs Grünbein, Edward Hirsch, Gwyneth Lewis, Tomaž Šalamun, Susan Stewart, Jerzy Kronhold, Ryszard Krynicki, Ewa Lipska i Piotr Sommer), na zaproszenie Adama Zagajewskiego wzięli udział w Krakowskich Spotkaniach Poetów. Tuż po nich rozpoczął się 3. Światowy Kongres Tłumaczy, gromadząc blisko 250 tłumaczy reprezentujących 41 języków. Po raz 9. wręczono także nagrodę Transatlantyk, przyznawaną wybitnym promotorom literatury polskiej za granicą, a jej laureatem został Karol Lesman, tłumacz literatury polskiej na język niderlandzki. Miesiąc zakończyliśmy świętując Jubileusz Ryszarda Krynickiego – RK’70 w towarzystwie przyjaciół poety m.in. Marcina Barana, Marcina Świetlickiego, Ewy Lipskiej, Bronisława Maja, Adama Michnika, Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego i Adama Zagajewskiego.

Na początku lipca ruszył multimedialny, interaktywny portal Kraków Miasto Literatury www.miastoliteratury.pl – aktualizowane na bieżąco kompendium wiedzy o literackim Krakowie. Ksiązki pojawiły się także na ulicach miasta, głównie za sprawą akcji Wirtualna Biblioteka Krakowa, promującej czytanie z wykorzystaniem nowych technologii. Po raz pierwszy siły połączyło blisko dwadzieścia krakowskich wydawnictw, a 60 przystanków w centrum miasta zmieniło się w QR-kodową bibliotekę, oferującą ponad 70 tytułów. Akcja cieszyła się olbrzymim zainteresowaniem czytelników, którzy pobrali darmowe fragmenty e-booków ponad 10 000 razy! W trakcie drugiej edycji akcji, towarzyszącej tym razem Festiwalowi Conrada i Targom Książki w Krakowie, epidemia czytania rozlała się na całą Polskę, obejmując swoim zasięgiem 6 największych miast w kraju.

W połowie sierpnia nadeszła smuta wiadomość z Nicei. W wieku 83 lat zmarł Sławomir Mrożek - wybitny pisarz i dramaturg. Przez lata był związany z Krakowem, debiutował na łamach Dziennika Polskiego, tutaj wystawiane były jego sztuki. Pogrzeb Sławomira Mrożka odbył się 17 września, a pisarz został pochowany w Panteonie Narodowym w krakowskim kościele św. Piotra i Pawła.

Pod koniec października, rozpoczął się natomiast 5. Festiwalu Conrada – największe wydarzenie literackie w kraju. Ponad 140 gości z całego świata i doborowe grono polskich pisarzy wzięło udział w blisko 100 spotkaniach i wydarzeniach towarzyszących. Z krakowską publicznością spotkali się m.in. Anne Applebaum, Huszang Asadi, Tahar Ben Jelloun, Kiran Desai, Asa Larsson, Claudio Magris, Cees Nooteboom, Bracia Quay, Peter Sloterdijk, Timothy D. Snyder, Mostafa Zamaninija oraz Sylwia Chutnik, Szczepan Twardoch, Marek Bieńczyk i Joanna Bator. Jak co roku Festiwal odbywał się w ścisłej współpracy z największymi w Polsce Targami Książki w Krakowie, które w 2013 r. zanotowały rekordową ilość gości (ponad 40 tysięcy odwiedzających). Podczas targów tradycyjnie już przyznano prestiżową Nagrodę im. Jana Długosza, honorującą autora najlepszej książki humanistycznej. Tym razem otrzymał ją historyk i politolog Jerzy Holzer, autor książki Europa zimnej wojny.

16 listopada po raz pierwszy w historii wręczono Nagrodę Poetycką im. Wisławy Szymborskiej. Międzynarodowa Kapituła przyznała nagrodę ex aequo poetom: Krystynie Dąbrowskiej i Łukaszowi Jaroszowi.

Rok 2013 był także rokiem ważnych jubileuszy. 60. lat istnienia świętowało, założone w 1953 roku Wydawnictwo Literackie. Jedno z najważniejszych wydawnictw w kraju miało wiele powodów do radości, choćby ze względu na płynące zewsząd głosy uznania dla nagrodzonego Paszportem Polityki 2012 Szczepana Twardocha, czy też ważne na polskim rynku wydawniczym premiery: Kronosa Witolda Gombrowicza i Drugiego dziennika Jerzego Pilcha. 700. numer wydał natomiast Miesięcznik Znak, ukazujący się od lipca 1946 roku.

My też mieliśmy powody do radości. Nasze literackie projekty zostały docenione i wyróżnione prestiżowymi nagrodami. Multimedialny portal readingmalopolska.pl otrzymał Papierowy Ekran - nagrodę dla najlepszej strony internetowej o książkach. Na antenie Radia Kraków, jury złożone z krakowskich dziennikarzy zajmujących się kulturą, wyróżniło natomiast dwa nasze przedsięwzięcia: Wirtualną Bibliotekę Wydawców i Drugie Życie Książki – cieszącą się olbrzymią popularnością cykliczną akcję wymiany książek, przyznając im tuż po wakacjach prestiżową Markę Radia Kraków. Na potwierdzenie literackich sukcesów i spektakularnych wydarzeń, w noworocznym plebiscycie na TOPy i WTOPY Roku dziennikarze Dziennika Polskiego za najważniejsze i najbardziej prestiżowe wydarzenie roku uznali przyznanie Krakowowi tytułu Miasta Literatury UNESCO. Dziękujemy!

To wszystko byłoby trudne do zrealizowania gdyby nie wspracie naszych partnerów. Szczególnie dziękujemy Instytutowi Książki, Fundacji Tygodnika Powszechnego, Fundacji im. Wisławy Szymborskiej, Fundacji Miasta Literatury, Fundacji Sztuki Nowej ZNACZY SIĘ, krakowskim wydawcom, Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej i bibliotekom miejskim, Instytutowi Cervantesa, Instytutowi Francuskiemu, Instytutowi Goethego oraz Instytutowi Włoskiemu, Stowarzyszeniu Willa Decjusza, Międzynarodowemu Centrum Kultury, a także krakowskim księgarniom: Lokator, Matras i Pod Globusem.

Wszystkim czytelnikom życzymy w 2014 roku jak najwięcej okazji do nieustannych spotkań z literaturą. W każdej chwili i w każdym zakątku Miasta Literatury UNESCO!

Fot. Tomasz Wiech